1 Mart Marteniçka Anlamı ve Hikayesi nedir? 2024

Eski bir Balkan geleneği olan ve bahara 'Hoşgeldin' demek için takılan marteniçka bileklikler mart ayında bileklerde yerini alacak. Genellikle bir ağaca bağlanarak doğaya geri verilen marteniçka ay boyunca takılmaya devam edilecek. Peki, marteniçka ne zaman takılır, hikayesi nedir? İşte, marteniçka (martenitsa) yapımı ile bilekliklerinin anlamı ve hikayesi... 

MARTENİÇKA NEDİR?

Marteniçka, Martipi ya da Martenitsa, Balkan ve Trakya coğrafyasında 1 Mart'tan itibaren Mart ayı boyunca bileklere takılan bilekliklere ve süslemelere verilen isimdir. Eski bir Bulgar geleneği olarak bilinse de Marteniçka, tüm Balkan coğrafyasında bilinen hatta Türkiye'de de Balkan göçmenleri sebebiyle her sene kutlanan bir bahar ritüelidir.

MARTENİÇKA NE ZAMAN TAKILIR, HANGİ BİLEĞE TAKILIR?

Doğa takvimine göre Şubat ayının sonunda leyleklerin göç için yola çıktığı biliniyor. Leyleklerin göç için yola çıkması baharın gelişinin bi göstergesi kabul ediliyor. 1 Mart itibarıyla kırmızı ve beyaz iplerle hazırlanmış bu bileklikler ve süsler iyilik, sağlık, bereket dilekleriyle bileklere bağlanıyor ve Mart ayı boyunca bileklerde kalıyor.

MARTENİÇKA NE ZAMAN ÇIKARILIR?

Mart ayında senenin ilk leyleği görüldüğü zaman bileklerden çıkarılıp meyve veren bir ağaca bağlanıyor. Mart ayında leylek görülürse marteniçka takılırken dilenen dileklerin gerçekleşeceğine inanılıyor.

MARTENİÇKA HİKAYESİ NEDİR?

Bulgaristan folkloründe Marteniçkaya dair çeşitli efsaneler anlatılır. Bunlardan biri de Baba Marta'dır. Bulgarlar 1 Mart'tan itibaren Baba Marta (Marta Nine) günlerinin başladığına inanırlar.

Baba Marta - Marta Nine, günümüze kadar korunmuş en saygın geleneklerden biridir. Bu takılar, meyve ağaçlarına, evlere, ev hayvanlarına da takılırlar. Bu şekilde yeni başlayan tarım yılının da bereketli ve verimli olması için dilekler tutulur.

İlk martenitsalar, başka takı ve detaylar kullanmadan, sadece kırmızı beyaz ipliklerden yapılırmış ve nazardan korunmak için insanlara ve hayvanlara takılırmış. Bazı bölgelerde bu bükülmüş kırmızı-beyaz sicime altın veya gümüş para bağlanırmış, bu da hastalıklardan korunmak için bir simge olarak kullanılırmış.

Otantik bir sanat niteliğinde olan halkın güzellik ve estetik duygusu daha geç dönemlerde martenitsalarda da kendini gösterir. Önceleri kırmızı-beyaz yünden yapılan martenitsalara, püskül, top, insan gibi değişik şekiller verilir. Martenitsaların gelmiş geçmiş tarihinde en önemli yere sahip olan şekiller ise; "Pijo ve Penda" adıyla bilinen kırmızı ve beyaz ipten yapılmış kuklalardır.

Martenitsalarda kullanılan beyaz renk uzun ömrü, kırmızı renk ise sağlık ve gücü temsil eder.

MARTENİÇKA NASIL YAPILIR?

Geleneğe göre marteniçkaların satın alınmaması ya hediye edilmesi ya da örülmesi gerekir. Balkan coğrafyasında 1 Mart'ta herkes birbirine marteniçka hediye eder. Marteniçka örmek oldukça kolaydır. Bir parça kırmızı ip ve bir parça beyaz ip marteniçka örmek için yeterlidir.

Kırmızı ve beyaz ipi bir ucundan birbirine bağlayıp diğer uçları birbirine dolayarak marteniçka örebilirsiniz. İsteyen tığ ya da şişle de örgü örer gibi istediği şekilde marteniçka örebilir. Marteniçkalara isteğe göre boncuk ve süslemeler de takılabilir.

MARTENİÇKA İPLERİNİN ANLAMI

Otantik bir sanat niteliğinde olan halkın güzellik ve estetik duygusu daha geç dönemlerde marteniçkalarda da kendini gösterir. Önceleri kırmızı-beyaz yünden yapılan martenitsalara, püskül, top, insan gibi değişik şekiller verilir. Marteniçkaların gelmiş geçmiş tarihinde en önemli yere sahip olan şekiller ise; "Pijo ve Penda" adıyla bilinen kırmızı ve beyaz ipten yapılmış kuklalardır.

MARTENİÇKA GÜNAH MI?

Marteniçka İslam'da kabul edilir bir şey olmadığı için günah olup olmadığına dair bilgi yoktur.